کتاب رهایی عضلانی

در دنیای امروز، حفظ سلامت و تناسب اندام برای افراد در هر سن و شرایطی از اهمیت بالایی برخوردار است. تمرینات ورزشی، از جمله تمرینات مقاومتی با شدت بالا (HIRT)، مدت‌هاست که به عنوان روشی مؤثر برای افزایش قدرت و حجم عضلات شناخته شده‌اند. با این حال، بسیاری از افراد، به ویژه بیماران مزمن، افراد در دوره نقاهت پس از جراحی، یا سالمندان، قادر به انجام تمرینات با شدت بالا نیستند، زیرا این تمرینات ممکن است برای آن‌ها غیرقابل تحمل، پرهزینه، یا حتی دارای منع مصرف باشند. در نتیجه، نیاز به یک روش تمرینی جایگزین و در عین حال مؤثر که بتواند نتایج مشابهی را با شدت کمتر فراهم کند، احساس می‌شود.

در این راستا، مفهوم “رهایی عضلانی” یا به عبارت دقیق‌تر، تمرین محدودیت جریان خون (Blood Flow Restriction Training – BFRT)، به عنوان یک رویکرد نوین و قدرتمند در حوزه تناسب اندام و توانبخشی ظهور کرده است. این روش، با ترکیب تمرینات با شدت پایین و انسداد جزئی جریان خون، نتایجی مشابه با تمرینات با شدت بالا را به همراه دارد و به فیزیوتراپیست‌ها و مربیان امکان می‌دهد تا خدمات جامع‌تری را ارائه دهند و به بیماران در دستیابی به بهبودی سریع‌تر، ایمن‌تر و دائمی‌تر کمک کنند.

این مقاله، خلاصه‌ای جامع از کتاب “Blood Flow Restriction Training” است که به بررسی ساختار، فیزیولوژی، و کاربردهای این روش تمرینی می‌پردازد. هدف ما ارائه درکی عمیق از نحوه عملکرد رهایی عضلانی و مزایای آن در جمعیت‌های مختلف، از افراد سالم گرفته تا بیماران با شرایط خاص است. در این بررسی، تاریخچه الهام‌بخش این تکنیک، ابزارها و روش‌های مورد استفاده، اندیکاسیون‌ها، منع مصرف‌ها، عوارض جانبی، و همچنین کاربردهای عملی و روندهای آینده آن مورد بحث قرار می‌گیرد. با تمرکز بر جزئیات و ارائه توضیحات واضح، خواننده می‌تواند به درک بهتری از این رویکرد پیشرفته دست یابد. اگر به اطلاعات کامل‌تر و جزئیات بیشتر نیاز دارید، می‌توانید به نسخه اصلی کتاب که توسط انتشارات Jenny Stanford Publishing Pte. Ltd. منتشر شده است، مراجعه کنید و آن را از فروشگاه آنلاین “نکات تناسب اندام” تهیه نمایید.

تاریخچه و معرفی رهایی عضلانی: از KAATSU تا BFRT

رهایی عضلانی یا BFRT، روشی نوین و مؤثر در تقویت عضلات است که تاریخچه‌ای غنی و الهام‌بخش دارد. پدر این روش، پروفسور یوشیاکی ساتو، با آزمایش‌های گسترده روی خود، این تکنیک ارزشمند را توسعه داد. این تمرین در ابتدا به نام “KAATSU” شناخته می‌شد، که به معنای “افزودن فشار” است.

لحظه الهام‌بخش

جرقه اولیه رهایی عضلانی در سال 1966 در ذهن ساتو، زمانی که او در سال سوم دبیرستان خود بود، زده شد. در حین شرکت در یک مراسم بودایی و نشستن در وضعیت سنتی ژاپنی “سیزا”، احساس بی‌حسی در پاهای خود را تجربه کرد. او برای تسکین ناراحتی، ساق پاهای خود را ماساژ داد و متوجه شد که این حس بی‌حسی شبیه به احساس “پمپ شدن” پس از اتمام تمرینات وزنه‌برداری است. این لحظه، الهام‌بخش او برای کشف و پژوهش مادام‌العمر در این زمینه شد.

در سال 1973، ساتو در یک سفر اسکی دچار شکستگی مچ پا و پارگی رباط‌های اطراف زانو شد. پزشک معالج او پس از برداشتن گچ، از عدم آتروفی عضلانی در پاهای ساتو و بهبود کامل شکستگی شگفت‌زده شد. ساتو توضیح داد که با استفاده از یک کمربند جودو، فشار متناوب و ثابتی را در اطراف پای خود اعمال کرده و همزمان تمرینات ایزومتریک را به مدت 30 ثانیه با چند ثانیه استراحت، سه بار در روز انجام داده است. این اولین مورد توانبخشی بود که از آتروفی ناشی از عدم استفاده پس از برداشتن گچ جلوگیری می‌کرد و به ساتو اطمینان و انگیزه لازم برای ادامه اهدافش را داد. طی 7 سال بعدی، او به طور جدی با استفاده از انواع لوله‌های دوچرخه، طناب‌ها و باندها با فشارهای مختلف روی قسمت‌های مختلف بدن خود آزمایش کرد و سرانجام پروتکل‌های مؤثری را برای اصلاح ایمن جریان خون در اندام‌های خود توسعه داد. او نام تکنیک خود را “تمرین KAATSU” به معنای “تمرین با فشار اضافه شده” گذاشت.

توسعه و ویژگی‌های KAATSU

ایده KAATSU و به ویژه حالت ثابت KAATSU در سال 1966 در توکیو شکل گرفت. KAATSU Cycle به تدریج در سال 1973 به عنوان راهی ساده و مؤثر برای ارتقاء انعطاف‌پذیری گردش خون در زمان بهبودی از آسیب‌ها توسعه یافت. بین سال‌های 1973 تا 1982، ساتو تمرینات خود را انجام داد و پروتکل‌های متعددی را ایجاد کرد که برای افراد با بیماری‌ها و سنین مختلف بسیار مؤثر بودند.

در سال 1994، ساتو با ایجاد اولین باندهای تمرینی KAATSU، اولین حق اختراع خود را در ژاپن، ایالات متحده و اروپا ثبت کرد. او پروتکل‌ها را با مربیان، درمانگران فیزیکی و پزشکان در سراسر ژاپن به اشتراک گذاشت و حدود 3000 مربی واجد شرایط KAATSU آموزش دیدند. همچنین، با همکاری با دانشگاه معتبر توکیو، این برنامه تمرینی جدید به رسمیت شناخته شد.

ساتو در کنار این ابتکارات، تدریس دوره‌ای در زمینه فیزیولوژی گردش خون ایسکمیک در بیمارستان دانشگاه توکیو را آغاز کرد و با شرکت سیستم‌های فضایی سرنشین‌دار ژاپن (JAXA) در پروژه‌های توسعه همکاری کرد. در سال 2009، او توافق‌نامه توسعه مشترک با انستیتوی ملی تحقیقات علوم ورزشی چین و دانشگاه جیلین را امضا کرد. تا سال 2014، برنامه KAATSU در ایالات متحده و اروپا گسترش بیشتری یافت. KAATSU صنعت توانبخشی را تحت سلطه خود درآورد و به دلیل سادگی استفاده و نتایج مؤثر حتی با تمرینات با شدت پایین، به سرعت به یک نوع حیاتی از درمان توانبخشی تبدیل شد. ورزشکاران، از کوهنوردان اورست و شناگران کانال انگلیس گرفته تا بیماران فلج، شروع به استفاده از تمرینات محدودیت جریان خون برای افزایش توانایی‌های خود کردند. استفاده از آن در میان افراد در تمام سنین و پس‌زمینه‌های اجتماعی-اقتصادی، از 16 تا 104 سال، رایج شد.

تفاوت بین KAATSU و BFRT (رهایی عضلانی)

با اینکه رهایی عضلانی (BFRT) و KAATSU اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما تفاوت ظریفی بین آن‌ها وجود دارد. KAATSU دقیق‌تر به عنوان “اصلاح جریان خون” شناخته می‌شود، زیرا جریان شریانی (از تنه به اندام‌ها) بدون مانع است و جریان وریدی (بازگشت از اندام‌ها به تنه) تنها به طور جزئی تغییر می‌کند. در مقابل، BFRT به معنای انسداد جزئی جریان شریانی و انسداد کامل جریان وریدی در عضلات در حین تمرین است.

تکنیک ایمن اصلاح وریدی KAATSU با سفت کردن مکرر و کوتاه باندهای پنوماتیک الاستیک در اطراف بازوها یا پاهای بالایی انجام می‌شود. دستگاه‌های بالینی بزرگ‌تر یا دستگاه‌های دستی متمرکز بر مصرف‌کننده (مانند KAATSU Cycle 2.0، KAATSU Wearables، یا KAATSU AI) برای تنظیم تورم و تخلیه باندها استفاده می‌شوند. توالی تورم و تخلیه بر اساس پروتکل‌ها و الگوریتم‌های ایجاد شده توسط دکتر ساتو است که روی ده‌ها هزار بیمار توانبخشی قلبی در بیمارستان دانشگاه توکیو آزمایش شده است.

مکانیسم عمل رهایی عضلانی

فیزیولوژی دقیق مکانیسم عمل رهایی عضلانی هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما فرضیه‌های مختلفی برای توجیه آن مطرح شده است. این فرضیه‌ها شامل:

• استخدام فیبرهای عضلانی: در حین تمرینات با شدت پایین و با محدودیت جریان خون، فیبرهای عضلانی نوع I (کند انقباض) به سرعت خسته می‌شوند و بدن مجبور به استخدام فیبرهای نوع II (تند انقباض) می‌شود. این فیبرها عمدتاً در تمرینات قدرتی و با شدت بالا فعال می‌شوند و استخدام زودتر آن‌ها منجر به هیپرتروفی (افزایش حجم عضلانی) می‌شود.
• پاسخ متابولیکی: محدودیت جریان خون منجر به ایجاد یک محیط بی‌هوازی در عضلات می‌شود. این محیط، انباشت متابولیت‌هایی مانند اسید لاکتیک، یون‌های هیدروژن، و کراتین کیناز را تحریک می‌کند. این انباشت متابولیت‌ها، پاسخ‌های هورمونی و فیزیولوژیکی مختلفی را فعال می‌کند.
• تورم سلولی: محدودیت جریان خون باعث تجمع مایعات در سلول‌های عضلانی می‌شود که به آن “تورم سلولی” می‌گویند. این تورم، یک سیگنال آنابولیک (سازنده) قوی برای عضلات است و سنتز پروتئین عضلانی را تحریک می‌کند.
• پاسخ هورمونی آنابولیک: محیط بی‌هوازی و انباشت متابولیت‌ها باعث تحریک ترشح هورمون‌های رشد (GH) و فاکتور رشد شبه‌انسولین 1 (IGF-1) می‌شود. این هورمون‌ها نقش کلیدی در سنتز پروتئین عضلانی و هیپرتروفی دارند.

پاسخ‌های بدنی به رهایی عضلانی

رهایی عضلانی منجر به پاسخ‌های فیزیولوژیکی و هورمونی متعددی در بدن می‌شود.

پاسخ‌های هورمونی

کاهش جریان خون، منجر به ایجاد یک محیط بی‌هوازی می‌شود که pH خون را پایین می‌آورد. علاوه بر این، باعث می‌شود مکانورسپتورهای محیطی وابران (III و IV) سیستم عصبی سمپاتیک، پیام‌هایی را به هیپوتالاموس ارسال کنند. هیپوتالاموس نیز به غده هیپوفیز قدامی سیگنال می‌دهد تا هورمون‌های رشد (GHs) را تولید کند. از طریق سنتز پروتئین، GHs و فاکتور رشد شبه‌انسولین 1 (IGF1) فعال می‌شوند که قدرت و توان عضلانی را افزایش می‌دهند. سنتز پروتئین در عضله به هیپرتروفی کمک می‌کند.

پاسخ‌های فیزیولوژیکی

رهایی عضلانی چندین مسیر سلولی را آغاز می‌کند که در نهایت منجر به افزایش حجم عضلانی، قدرت و جذب گلوکز می‌شود. انقباض عضلانی منجر به ورود کلسیم (Ca2+) و فسفوریلاسیون کیناز پروتئین وابسته به کلسیم/کالمودولین (CAMKII) در عضلات اسکلتی می‌شود و همراه با کیناز پروتئین فعال شده با AMP (AMPK)، منجر به افزایش جابجایی ترانسپورتر گلوکز نوع 4 (GLUT4) به غشای پلاسما می‌شود. همراه با افزایش تولید گونه‌های اکسیژن فعال (ROS)، این مسیرها منجر به افزایش جذب گلوکز مستقل از انسولین می‌شوند. نیتریک اکسید سنتاز نورونی (nNOS) فعالیت سلول‌های ماهواره‌ای را از طریق القای سیگنالینگ فاکتور رشد هپاتوسیت (HGF)/c-Met تنظیم می‌کند. انباشت متابولیت‌ها منجر به افزایش ترشح هورمون می‌شود. افزایش GHs باعث سنتز کلاژن می‌شود که اثر محافظتی بر عضلات اسکلتی دارد. GHs همچنین باعث ترشح IGF1 می‌شوند که سلول‌های ماهواره‌ای را برای همجوشی با فیبرهای عضلانی موجود تحریک می‌کند.

علاوه بر این، انباشت متابولیت‌ها می‌تواند نورون‌های آوران گروه III/IV را نیز تحریک کند که منجر به استخدام فیبرهای تند انقباض با وجود بارهای تمرینی پایین می‌شود. در نهایت، BFRT همچنین باعث تورم سلولی از طریق ورود مایع می‌شود که می‌تواند مسیرهای آنابولیک را با فعال‌سازی هدف پستانداران راپامایسین (mTOR) و کینازهای پروتئین فعال شده با میتوژن (MAPKs) با مهار همزمان کاتابولیسم تحریک کند. BFRT عمدتاً بر هیپرتروفی عضله با بهبود جریان خون شریانی محیطی تمرکز دارد. فیزیولوژی دقیق BFRT هنوز مشخص نیست، اما مدل استخدام فیبر عضلانی از همه قابل قبول‌تر است.

ابزارها و روش‌های تمرینی در رهایی عضلانی

رهایی عضلانی (BFRT) یک روش تمرینی نوین و بسیار مؤثر برای توانبخشی عضلات و افزایش قدرت است. این روش، با انسداد کامل جریان وریدی و انسداد جزئی جریان شریانی در عضلات درگیر، به تقویت عضلات کمک می‌کند. با اعمال فشار خارجی بر روی اندام‌ها، می‌توان جریان خون را محدود کرد. فشار اعمال شده باید به اندازه‌ای باشد که انسداد وریدی را در ناحیه دور از محل انسداد ایجاد کند و در عین حال، جریان شریانی به عضلات را حفظ کند. هدف اصلی این است که با حفظ توانایی بیمار در افزایش قدرت عضلانی، فشار کلی وارده بر اندام‌ها کاهش یابد.

معرفی

رهایی عضلانی در سراسر جهان توسط متخصصان مختلف از جمله پزشکان، مربیان ورزشی و فیزیوتراپیست‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. فیزیوتراپیست‌ها به دلیل دانش عمیق خود در زمینه آناتومی، فیزیولوژی و مهارت‌های استدلال بالینی، توانایی لازم برای کاربرد ایمن و نظارت بر این نوع تمرین را دارند. امروزه، BFRT بیشتر با استفاده از یک سیستم تورنیکه پنوماتیک و همراه با انواع تمرینات ورزشی انجام می‌شود.

اصول تمرین ورزشی

تمرین ورزشی، به معنای انجام برنامه‌ریزی شده و منظم حرکات بدنی، وضعیت‌ها یا فعالیت‌های فیزیکی است که هدف آن بهبود یا بازیابی عملکرد فیزیکی، پیشگیری یا کاهش عوامل خطر مرتبط با سلامت و بهینه‌سازی وضعیت کلی سلامت، تناسب اندام یا احساس خوب بودن است. برای دستیابی به نتایج بهتر در تمرین، درک مفاهیم اساسی مانند اصل اضافه بار، برگشت‌پذیری، پیشرفت، فردی‌سازی، دوره‌بندی و ویژگی ضروری است. تمرین مقاومتی، که عمدتاً توسط بدن‌سازان و ورزشکاران قدرتی تفریحی استفاده می‌شود، هیپرتروفی عضلانی را تقویت می‌کند. این تمرین، زمانی که عضلات در برابر وزنه یا نیرو در طول تمرین قدرتی عمل می‌کنند، انجام می‌شود و نوعی تمرین بی‌هوازی محسوب می‌شود.

اصول رهایی عضلانی

اصول رهایی عضلانی شامل چندین پارامتر کلیدی است که برای اثربخشی و ایمنی تمرین باید به دقت رعایت شوند.

انواع کاف

کاف‌های متعددی با تنظیمات فشار ثابت یا پویا در بازار وجود دارند. توصیه‌های قبلی در مورد عرض کاف و قابلیت ارزیابی فشار انسداد شریانی و تغییر خودکار فشار کاف می‌تواند توسط بالین‌گران برای تصمیم‌گیری استفاده شود. به طور کلی، دو نوع سیستم کاف رهایی عضلانی (BFR) وجود دارد: کاف ثابت (اسفیگمومانومتر معمولی) و کاف پویا (سیستم کنترل‌شده پنوماتیک). حتی اگر هر استراتژی مزایا و معایب بالقوه‌ای برای مدیریت فشار در حین تمرین داشته باشد، تحقیقات کنونی نشان می‌دهد که نتایج بالینی آن‌ها قابل مقایسه است. در کاف ثابت، فشار اولیه به مقدار دلخواه تنظیم می‌شود، در حالی که در کاف پویا، از سنسور و پمپ پنوماتیک برای حفظ فشار خاص استفاده می‌شود. کاف‌های اندازه‌گیری فشار خون (BP cuffs) به دلیل دسترسی آسان و مقرون به صرفه بودن، اغلب ترجیح داده می‌شوند.

فشار محدودکننده

فشار محدودکننده کاف برای رهایی عضلانی باید بر اساس عواملی مانند اندازه پا، فشار خون و ترکیب اندام تنظیم شود. اگرچه فشارهای محدودکننده بیش از 200 میلی‌متر جیوه در تحقیقات مختلف استفاده شده است، اما فشار انسداد باید به اندازه کافی بالا باشد تا بازگشت وریدی را مسدود کند و به اندازه کافی پایین باشد تا جریان شریانی به عضلات حفظ شود. فشار BFR باید برای هر فرد سفارشی شود و نباید یکنواخت باشد. این فشار به عرض کاف و اندامی که تحت تمرین قرار می‌گیرد، بستگی دارد. کاف‌های پهن‌تر، جریان خون را در فشارهای شریانی پایین‌تر مسدود می‌کنند. برای درمان استئوآرتریت، حداکثر فشار مورد استفاده 160 میلی‌متر جیوه و حداقل آن 50 میلی‌متر جیوه است.

عرض کاف

عرض کاف اهمیت زیادی دارد و بسته به ناحیه اعمال، ممکن است باریک یا پهن باشد. عرض کاف‌های بازو 3 تا 12 سانتی‌متر و کاف‌های پا 4.5 تا 18.5 سانتی‌متر است. فشار انسداد توسط کاف بر روی بافت‌های نرم، بسته به فرد و ناحیه اعمال، به دلیل پیامدهای تطبیقی متفاوت، متغیر است. کاف‌های پهن‌تر، انسداد شریانی را در فشارهای پایین‌تر ایجاد می‌کنند، اما ممکن است دامنه حرکت را محدود کنند، به ویژه در اندام فوقانی، که تأثیر منفی بر تمرین دارد. پایین‌ترین فشار تورنیکه لازم برای متوقف کردن جریان خون شریانی به اندام‌های دور از کاف، به عنوان فشار انسداد اندام (LOP) یا فشار انسداد شریانی (AOP) شناخته می‌شود. LOP را می‌توان به صورت دستی یا خودکار با استفاده از ابزار تشخیصی مانند داپلر (Doppler) یا پالس اکسی‌متر (pulse oximeter) تعیین کرد. AOP با محیط اندام نسبت مستقیم دارد. کاف‌های پهن برای اندام‌های با محیط بیشتر ترجیح داده می‌شوند. کاف‌های باریک برای اندام فوقانی مناسب‌تر هستند.

جنس کاف

جنس کاف نیز در تعیین پاسخ به رهایی عضلانی نقش مهمی ایفا می‌کند. عمدتاً از کاف‌های نایلونی و الاستیک استفاده می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که تفاوت در جنس کاف، با وجود فشار محدودکننده یکسان، منجر به اثرات متفاوتی بر انسداد می‌شود. با این حال، پاسخ‌های حاد جنس‌های مختلف کاف بر ضخامت عضلانی یکسان بوده است.

محل قرارگیری کاف

صرف نظر از ناحیه عضلانی مورد هدف، نزدیک‌ترین موقعیت به اندام تمرین‌کننده برای قرارگیری کاف پیشنهاد می‌شود. این محل قرارگیری، انسداد اکثر عضلات درگیر (مانند چهارسر ران) را بدون ایجاد اختلال در حرکات صحیح مفصل امکان‌پذیر می‌کند. قرار دادن کاف نزدیک‌تر به بدن، خطر آسیب به اعصاب سطحی را کاهش می‌دهد که در اندام‌های تحتانی شایع‌تر است. قبل از اعمال کاف، اندام باید با یک آستین محافظ پوشانده شود تا احتمال نیشگون گرفتن، ساییدگی یا بثورات پوستی کاهش یابد.

ابزارهای مختلف برای تمرین رهایی عضلانی

روش رهایی عضلانی را می‌توان با انواع مختلفی از کاف‌ها و دستگاه‌ها انجام داد.

KAATSU Cycle

KAATSU Cycle یک نمونه اولیه از سری KAATSU است. این سیستم فشار خودکار و مداوم، به کاربران امکان می‌دهد تا مدت زمان و حجم دقیق فشار را تنظیم کنند. در این حالت، باندهای پنوماتیک مراحل مکرر و پیشرونده فشرده‌سازی و رفع فشار را روی بازوها یا پاها اعمال می‌کنند. KAATSU Cycle حتی در طول فعالیت‌های غیرفعال نیز مفید است و یک راه ایده‌آل برای گرم کردن قبل از تمرین است. این دستگاه شامل هشت چرخه فشار (20 ثانیه) و سپس بدون فشار (5 ثانیه) است که مجموعاً 3 دقیقه و 20 ثانیه طول می‌کشد. همچنین، یک چرخه کوتاه KAATSU با مدت زمان 1 دقیقه و 40 ثانیه وجود دارد که شامل چهار چرخه فشار (20 ثانیه) و سپس بدون فشار (5 ثانیه) است. این دستگاه می‌تواند گردش خون را در مشاغل با نشستن طولانی یا در طول سفر بهبود بخشد و به طور مؤثری آتروفی عضلانی را در بیماران بستری یا بی‌حرکت کاهش می‌دهد.

KAATSU Constant

KAATSU Constant (شکل 3.6 در منبع) فشار مداوم را در باندهای هوایی KAATSU ایجاد می‌کند که می‌توان آن را روی سطوح فشار از پیش تعیین شده یا سفارشی تنظیم کرد. این دستگاه پیشگام رهایی عضلانی است، جایی که فشار کاف ثابت و اعمال شده بر روی بازوها یا پاها منجر به اثرات سیستمیک بر کل بدن می‌شود. معمولاً همراه با باندهای هوایی KAATSU استفاده می‌شود و یک تجهیزات کشسان، ارتجاعی و کنترل‌شده با پنوماتیک است.

سیستم تورنیکه شخصی‌سازی شده Delfi (Delfi’s Personalized Tourniquet System)

این سیستم به عنوان استاندارد طلایی دستگاه‌های رهایی عضلانی (BFRT) شناخته می‌شود. این دستگاه توسط “جانی اوونز” طراحی شده است که بر روی بیمارانی با نقص عضو کار می‌کرد. Delfi تنها دستگاه مورد تأیید FDA است که مدولاسیون فشار را در زمان واقعی برای ارائه سطوح تقریباً دقیق 80% LOP (فشار انسداد اندام) بر اساس 100% فشار تورنیکه شخصی‌سازی شده، انجام می‌دهد.

باندهای BFR SMART Cuff

این باندها (شکل 3.8 در منبع) نوعی کاف هستند که برای تمرین‌کنندگان باشگاه‌های ورزشی در دسترس هستند.

کاف‌های BFR بی‌سیم SAGA

SAGA (شکل 3.9 در منبع) اولین کاف‌های BFR بی‌سیم و خودکار باد شونده در جهان هستند که برای کمک به دستیابی به ریکاوری و هیپرتروفی بیشتر به شیوه‌ای صحیح طراحی شده‌اند. این دستگاه از کالیبراسیون هوشمند برای انسداد دقیق استفاده می‌کند و تورم را از طریق دستگاه هوشمند شما کنترل می‌کند.

باندهای رهایی عضلانی (Blood Flow Restriction Bands)

باندهای BFR (شکل 3.10 در منبع) اخیراً توسط متخصصان فعال در بخش تناسب اندام محبوبیت یافته‌اند و برای تمرین رهایی عضلانی قابل اعتماد هستند.

کاف‌های اندازه‌گیری فشار خون (Blood Pressure Cuffs)

کاف‌های اندازه‌گیری فشار خون (BP) (شکل 3.11 در منبع) یکی از ارزان‌ترین و مؤثرترین دستگاه‌های رهایی عضلانی هستند که در هر مکانی قابل استفاده‌اند. این دستگاه دارای یک کاف قابل باد شدن و یک فشارسنج (مانومتر) برای اندازه‌گیری فشار هوا در کاف است. استفاده از آنها نسبتاً آسان است و برای مبتدیان، BFRT را می‌توان به بهترین نحو با استفاده از کاف‌های BP تمرین کرد. نتایج آن‌ها فوق‌العاده است و توسط نویسندگان برای توانبخشی بیماران مبتلا به استئوآرتریت، آسیب‌های عصبی، ضعف عضلانی عمومی و آتروفی استفاده شده است.

متدولوژی تمرینی

پروتکل رهایی عضلانی برای شرایط مختلف و جمعیت‌های هدف متفاوت است. انواع مختلف تمریناتی که با BFRT ترکیب می‌شوند، شامل تمرینات مقاومتی (RE) و تمرینات هوازی (AE) هستند. فرکانس 2 تا 3 بار در هفته، شدت 20 تا 40 درصد 1 تکرار بیشینه (RM) و 75 تکرار در 4 ست (30-15-15-15) با 30 تا 60 ثانیه استراحت بین ست‌ها، از جمله پارامترهای رایج در BFR-RE هستند.

اندیکاسیون‌ها، منع مصرف و عوارض جانبی رهایی عضلانی

رهایی عضلانی (BFRT) در دو دهه اخیر به عنوان یک مداخله تمرینی/توانبخشی مهم در میان فیزیوتراپیست‌ها و محققان محبوبیت زیادی پیدا کرده است. با این حال، هر ابزار نوآورانه باید پس از مطالعه دقیق و درک دستورالعمل‌ها با احتیاط استفاده شود. بنابراین، این بخش به بررسی ادبیات اخیر در مورد اندیکاسیون‌ها، منع مصرف و عوارض جانبی BFRT در انواع جمعیت‌های بیمار می‌پردازد.

مقدمه

در دنیای کنونی، با پیشرفت تکنولوژی، خطر نگرانی‌های بهداشتی افزایش یافته است. عوامل غیرقابل تغییر (مانند جنسیت، سن، سابقه خانوادگی، نژاد، قومیت) و عوامل قابل تغییر (بالینی و رفتاری) می‌توانند در کاهش توده عضلانی، استقامت و قدرت نقش داشته باشند و بر تناسب اندام کلی فرد تأثیر بگذارند. فشار خون بالا، پروفایل لیپیدی نامنظم، چاقی، دیابت شیرین و غیره عوامل بالینی هستند، و کاهش فعالیت‌های فیزیکی، عادات غذایی ناسالم، سیگار کشیدن، مصرف الکل و سبک زندگی پراسترس از عوامل رفتاری هستند. درمان بیماری‌ها با داروها، تمرینات درمانی و اصلاحات رفتاری امکان‌پذیر است.

تمرینات درمانی به عنوان یک مداخله امیدوارکننده برای بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، موارد پس از جراحی، دیابت شیرین و سکته مغزی برای بهبود کیفیت زندگی و فعالیت‌های عملکردی و کاهش عوارض و مرگ و میر در ادبیات مستند شده است. بیماران به شدت از تمرینات مقاومتی با شدت بالا تبعیت نمی‌کنند، اگرچه این تمرینات به ترتیب توده عضلانی و قدرت را افزایش می‌دهند. تمرینات هوازی با شدت پایین می‌توانند گردش خون محیطی را بهبود بخشند اما توده عضلانی و قدرت را افزایش نمی‌دهند. بنابراین، نیاز به تمرینات مقاومتی با شدت پایین برای افزایش قدرت عضلانی، توده عضلانی و استقامت در بیماران وجود دارد. رهایی عضلانی به عنوان یک مداخله نوین به تنهایی یا به عنوان یک مکمل برای حفظ و افزایش قدرت عضلانی، توده عضلانی و استقامت ظاهر شده است.

خطرات و ایمنی بالقوه

ایمنی رهایی عضلانی در ادبیات موجود امیدوارکننده است. BFRT در مقایسه با تمرینات با شدت بالا، هیچ تغییری در سیستم قلبی عروقی، چه به صورت مرکزی و چه محیطی، و هیچ تغییری در آسیب عضلانی، سرعت هدایت عصبی و استرس اکسیداتیو نشان نداده است. BFRT منجر به افزایش فشار خون، ضربان قلب و پتانسیل فیبرینولیتیک و کاهش حجم ضربه‌ای می‌شود. هیچ تغییری در سرعت هدایت عصبی، آسیب عضلانی و استرس اکسیداتیو گزارش نشده است. قبل از تجویز BFRT، عوارض جانبی باید به وضوح برای کاربران توضیح داده شود. توصیه می‌شود که BFRT با احتیاط فراوان و با در نظر گرفتن راهنمایی‌های بالینی اعمال شود.

اندیکاسیون‌ها

استفاده از رهایی عضلانی تنها به جمعیت ورزشکار محدود نمی‌شود. همچنین به عنوان یک روش تمرینی برای جمعیت‌های مختلف بیمار نشان داده شده است. از ادبیات مشخص است که BFRT برای بیماری‌های زیر پس از انجام یک طبقه‌بندی خطر مناسب و کامل نشان داده شده است.

آرتریت روماتوئید

در یک کارآزمایی کنترل شده تصادفی، رهایی عضلانی (12 هفته، دو بار در هفته با 70% فشار انسداد شریانی) منجر به بهبود در حوزه‌های پرسشنامه سلامت SF-36 و کاهش قابل توجه درد بدنی و فیزیکی در مقایسه با تمرینات مقاومتی با حداکثر بار شد.

دیابت شیرین

اثرات مفید رهایی عضلانی در بیماران مبتلا به دیابت نوع I و II با شواهدی از کاهش 10% در فشار خون سیستولیک و دیاستولیک، کاهش 10% در سطوح HbA1C، کاهش 8% در کلسترول LDL و کاهش 10% در وزن بدون عوارض جانبی، مستند شده است.

بیماری مزمن کلیه

در بیماران زن و مرد مبتلا به بیماری مزمن کلیه، رهایی عضلانی با 50% فشار انسداد شریانی، منجر به کاهش نشانگرهای التهابی، بهبود پارامترهای اورمیک، هموستاز گلوکز و عملکردهای خودمختار قلبی و کاهش فیلتراسیون گلومرولی شده است.

بیماری‌های قلبی عروقی

رهایی عضلانی در بیماران مبتلا به بیماری ایسکمیک قلبی و پس از جراحی قلبی مفید بوده است. مطالعات نشان داده‌اند که BFRT منجر به بهبود عملکرد اندوتلیال، کاهش استرس قلبی و فشار خون سیستولیک و افزایش قدرت عضلانی در مقایسه با پروتکل‌های توانبخشی قلبی و تمرینات مقاومتی بدون BFRT می‌شود.

پس از جراحی

بیشتر مطالعات موفقیت رهایی عضلانی را در موارد پس از جراحی، 2 تا 3 هفته پس از توانبخشی بعد از بازسازی ACL و جراحی آرتروسکوپی زانو، گزارش کرده‌اند.

بیماران مبتلا به کووید-۱۹

در ادبیات، رهایی عضلانی در پیشگیری از اتلاف بیش از حد عضلات در بیماران بستری در بخش‌های مراقبت‌های ویژه (ICU) مفید تشخیص داده شده است.

منع مصرف و طبقه‌بندی خطر

قبل از اجرای رهایی عضلانی در جمعیت‌های مختلف بیماران، عوامل خطر باید در نظر گرفته شوند. منع مصرف‌های BFRT شامل بیماری‌های سیستم قلبی عروقی (مانند فشار خون ناپایدار، ترومبوآمبولیسم وریدها، بیماری‌های شریان کرونر)، آسیب‌های سیستم عضلانی-اسکلتی (مانند آسیب‌های خردشدگی، شکستگی‌های باز)، عوامل سبک زندگی (مانند سیگار کشیدن، چاقی مفرط، بارداری) و سابقه پزشکی خانوادگی (مانند اختلالات لخته شدن خون) هستند.

عوارض جانبی

رهایی عضلانی با برخی عوارض جانبی گزارش شده است.

غش/سرگیجه

غش/سرگیجه، کاهش فشار خون پس از تمرین، یا حتی پدیده وازوواگال در موارد معدودی به رهایی عضلانی مرتبط شده است. کاهش پیش‌بار قلب به دلیل کاهش بازگشت وریدی از طریق اعمال BFRT بر روی ران، به کاهش برون‌ده قلبی و در نتیجه کاهش جریان خون به مغز کمک می‌کند.

بی‌حسی

فشارهای بالا (230 میلی‌متر جیوه) مرتبط با کاف‌های پهن (13 سانتی‌متر) ممکن است منجر به بی‌حسی شود. این‌ها متغیرهای مهم تجویز قابل تغییر هستند که باید برای به حداقل رساندن خطر این عوارض جانبی در نظر گرفته شوند. بی‌حسی ناشی از BFR ممکن است به دلیل فشار بیش از حد بر اعصاب محیطی یا تغییرات ایسکمیک ناشی از محدودیت جریان خون رخ دهد.

درد، ناراحتی و میزان خستگی درک شده

میزان خستگی درک شده (RPE) بالا، درد و ناراحتی اغلب با رهایی عضلانی مرتبط بوده‌اند، با وجود تمرینات مقاومتی با وزن پایین (20-40% 1RM). جمعیت‌هایی با آمادگی بدنی کاهش یافته و عدم پایبندی به برنامه‌های ورزشی برای BFRT مناسب نیستند. با این حال، پس از چند جلسه BFRT، این پاسخ‌های ادراکی کاهش می‌یابند و با سازگاری با آن، بهبود می‌یابند.

درد عضلانی تاخیری (DOMS)

درد عضلانی تاخیری (DOMS) می‌تواند 2 تا 3 روز پس از تمرین ادامه یابد و معمولاً پس از تمرین رهایی عضلانی مشاهده می‌شود. پروتکل تمرین BFR و متدولوژی مورد استفاده، پیش‌بینی‌کننده‌های اصلی درد عضلانی هستند. DOMS با تمرین BFR بیشتر از تمرین بدون BFR مرتبط بوده است.

نشانگرهای آسیب عضلانی

تمرینات رهایی عضلانی منجر به چندین نشانگر آسیب عضلانی می‌شوند که به روش‌های مختلفی قابل بررسی هستند. یک افزایش جزئی در نشانگرهای آسیب عضلانی و/یا بازگشت ناگهانی به سطوح نهفته رخ می‌دهد. اگرچه بروز رابدومیولیز ناشی از BFR-RE (شرایطی که با تخریب سریع عضلات اسکلتی و آزادسازی میوگلوبین در جریان خون مشخص می‌شود) بسیار پایین است، اما خطر رابدومیولیز ناخواسته، که می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود، را نمی‌توان نادیده گرفت.

همودینامیک

تمرینات رهایی عضلانی با افزایش جزئی در ضربان قلب، فشار خون و برون‌ده قلبی و کاهش حجم ضربه‌ای در مقایسه با تمرینات غیر BFR با همان درصد وزن خارجی از 1RM و مجموع ست‌ها و تکرارهای تمرین، همراه بوده‌اند. پاسخ‌های حاد مکانیک سیستم عروقی برای تمرینات BFR با بار سبک و غیر BFR، زمانی که تمرینات تا حد نارسایی عضلانی انجام می‌شوند، مشابه بوده‌اند.

عروق

تمرینات رهایی عضلانی عملکرد میکروواسکولار را از طریق ترویج جریان خون، تحویل اکسیژن و تشکیل عروق خونی جدید (آنژیوژنز) افزایش داده است. آنژیوژنز القا شده در عضله اسکلتی که از اکسیژن محروم شده است، ناشی از اضافه بار مکانیکی و تغییرات در تنش/تنش برشی در دیواره رگ‌های خونی است. این نتیجه به صورت رشد عوامل آنژیوژنیک متعدد، مانند فاکتور رشد اندوتلیال عروقی و نیتریک اکسید سنتاز نورونی، بروز می‌کند.

رویدادهای ترومبولیتیک

ارتباط بین تمرین رهایی عضلانی و تشکیل ترومبوز منفی بوده است. BFR همراه با تمرین مقاومتی با بار سبک، فیبرینولیز را تقویت می‌کند که بیشتر از تشکیل ترومبوز جلوگیری می‌کند.

کاربرد رهایی عضلانی در افراد سالم

حفظ تناسب اندام و رفاه برای جمعیت سالم نیازمند قدرت و استقامت است. این امر زمان‌بر و بسیار برای ظاهر فیزیولوژیکی بدن فرد پر چالش است. رهایی عضلانی (BFRT) یک استراتژی جدید برای تمرین قدرتی است که برای حفظ سطح تناسب اندام مفید است.

معرفی

تمرین مقاومتی با شدت بالا (HIRT) از جمله محبوب‌ترین روش‌های تقویتی است که بر قدرت و اندازه عضلات تأثیر می‌گذارد. دستورالعمل‌های کالج پزشکی ورزشی آمریکا (ACSM) شدت‌های تمرینی بالاتر از 60% یک تکرار بیشینه (1RM) را برای ایجاد هیپرتروفی عضلانی و بهبود قدرت عضلانی در بزرگسالان بدون آسیب‌شناسی توصیه کرده‌اند. با این حال، انجام HIRT برای بسیاری از افراد به دلایل لجستیکی و ایمنی دشوار است. طی سال‌ها، شواهد بیشتری نشان داده است که ترکیب تمرینات با شدت پایین و محدودیت متوسط جریان خون (BFR) یک محرک قدرتمند برای بهبود توده و قدرت عضلانی است. ادبیات، اثربخشی کلی آن را در بهبود توده و قدرت عضلانی در جمعیت‌های سالم از مردان و زنان در تمام سنین تأیید می‌کند. BFRT اثراتی مشابه با تمرینات با بار بالا را با بازتولید یک محیط هیپوکسیک نشان می‌دهد.

مزایای BFRT در بزرگسالان سالم

رهایی عضلانی با تمرین مقاومتی از انسداد جزئی عروق عضلات با کمک کاف‌ها استفاده می‌کند. در مقایسه با تمرین مقاومتی با شدت بالا، بار مکانیکی در BFRT کمتر است، اما سازگاری‌های فیزیولوژیکی مشابهی در عضله (قدرت و توده) ایجاد می‌کند. علاوه بر این، تغییرات میکروواسکولار و پری‌واسکولار مانند نئوفرمیشن عروق مویرگی و ضخیم شدن غشای پایه رخ می‌دهد. سایر تغییرات BFRT شامل کاهش تولید گونه‌های اکسیژن فعال میتوکندریایی در میوسیت‌ها و اثرات متفاوتی بر سیستم‌های قلبی عروقی، تنفسی، اسکلتی و غدد درون‌ریز بدن است. جدول 5.1 در منبع مزایای BFRT در بزرگسالان سالم را به صورت خلاصه نشان می‌دهد:

• افزایش ظرفیت هوازی.
• افزایش توده عضلانی.
• افزایش قدرت عضلانی.
• افزایش تراکم استخوان.
• بهبود استقامت قلبی عروقی.
• کاهش درد پس از فعالیت.
• کاهش فشار خون بالا.
• حفظ سطح تناسب اندام.
• افزایش سطح هورمون رشد انسانی.

کاربرد BFRT در جمعیت سالم

در بزرگسالان سالم، رهایی عضلانی عمدتاً با سه روش اصلی اعمال می‌شود:

• تمرین مقاومتی داوطلبانه (BFR-RE): تمرین مقاومتی با BFR.
• تمرین هوازی (BFR-AE): تمرین هوازی با BFR.
• پاسیو (P-BFR): BFR بدون هیچ تمرینی.

نیازها برای استفاده از BFRT

قبل از شروع BFRT، تعیین فشار، عرض و جنس کاف‌ها بسیار مهم است.

کاربرد BFRT با تمرین مقاومتی

شواهدی برای کاربرد رهایی عضلانی با تمرین مقاومتی در بزرگسالان سالم در تمام سنین وجود دارد و افزایش قدرت عضلانی و هیپرتروفی عضلانی ثبت شده است. BFR همراه با تمرین مقاومتی با شدت پایین، فعالیت استئوبلاستیک را بهبود می‌بخشد و بنابراین تراکم استخوان را افزایش می‌دهد. چندین معیار بهبود قدرت عضلانی به عنوان اثرات تمرین BFR-RE وجود دارد:

• قدرت ایزوکینتیک.
• قدرت دینامیک.
• قدرت ایزومتریک.
• قدرت ایزوتونیک.
• نرخ توسعه نیرو یا ظرفیت قدرت انفجاری.

BFR حاد با تمرینات مقاومتی

BFR-RE می‌تواند فسفوریلاسیون پروتئین مرتبط با آنابولیسم عضلات اسکلتی و سنتز پروتئین عضلانی را در سالمندان بلافاصله پس از تمرین افزایش دهد. علاوه بر این، غلظت هورمون‌های رشد (هورمون‌های آنابولیک) نیز پس از 15-30 دقیقه از BFR-RE در گردش خون افزایش می‌یابد. BFR-RE همچنین بیومارکرهای خونی را افزایش می‌دهد، مانند کورتیزول و لاکتات، که با استرس متابولیک ناشی از تمرین مرتبط هستند و منجر به سازگاری‌ها و افزایش در عضلات اسکلتی می‌شوند.

BFR با تمرینات مقاومتی مزمن

تمرینات مقاومتی طولانی‌مدت، قدرت عضلانی-اسکلتی و توده عضلانی را بهبود می‌بخشند. توده عضلانی و قدرت عضلانی پس از 3-12 هفته از BFRT با تمرینات مقاومتی با شدت پایین، در مقایسه با تمرین مقاومتی با بار پایین در سالمندان، افزایش می‌یابد. افزایش قدرت عضلانی علاوه بر سطح مقطع عضلات، مشابه با تمرینات مقاومتی با شدت بالا (شدت تمرین بیش از 70% 1RM) است.

پارامترهای تمرین مقاومتی با BFRT

• شدت تمرین: شدت 20-40% 1RM بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، زیرا سازگاری‌های عضلانی مؤثری را در ترکیب با BFRT ایجاد می‌کند.
• حجم تمرین: تنظیم ست و تکرار که بیشتر و مکرراً استفاده می‌شود، شامل 75 تکرار در چهار ست تمرین است. ست اولیه 30 تکرار و هر ست بعدی 15 تکرار دارد.
• دوره استراحت بین ست‌ها: برای دستیابی به هیپرتروفی عضلانی، پروتکل رایج شامل دوره‌های استراحت 30 ثانیه و 30-60 ثانیه است. در طول BFR-RE، دوره استراحت بین ست‌ها معمولاً کوتاه است. همچنین، به طور کلی، محدودیت در طول دوره استراحت نیز حفظ می‌شود.
• فرکانس تمرین: حداقل فرکانس BFR-RE پیشنهاد شده برای افزایش هیپرتروفی عضلانی و قدرت عضلانی، دو بار در هفته است. دو تا سه جلسه BFRT با تمرین مقاومتی پیشرونده در هفته برای تقویت سازگاری‌ها در عضلات اسکلتی مناسب است.
• مدت زمان تمرین: سازگاری‌ها در توده عضلانی و قدرت عضلانی-اسکلتی در دوره‌های کوتاه 1-3 هفته‌ای توصیف شده‌اند. در مقابل، برخی نویسندگان بیان کرده‌اند که هیپرتروفی عضلانی و افزایش قدرت در بازه‌های زمانی بیش از 3 هفته رخ می‌دهد.

کاربرد BFR با تمرین هوازی

کاربرد رهایی عضلانی با تمرین هوازی می‌تواند افزایش عملکرد و تناسب اندام هوازی را در بسیاری از جمعیت‌ها بدون توجه به شدت تمرین تحریک کند. تمرین هوازی BFR با شدت کم، تناسب اندام هوازی را در بزرگسالان با AOP بالاتر از 130 میلی‌متر جیوه یا بیشتر افزایش می‌دهد. BFR-AE قدرت و هیپرتروفی عضلات اسکلتی را در بزرگسالان جوان و سالمندان افزایش می‌دهد.

پارامتر تمرین BFR-AE

• شدت تمرین: تمرین با شدت پایین (45% ذخیره ضربان قلب یا 40% VO2 max) معمولاً در طول BFR-AE استفاده می‌شود.
• حالت تمرین: تمرینات پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری می‌توانند به عنوان حالت تمرین برای BFR-AE استفاده شوند.
• فرکانس تمرین: فرکانس توصیه شده برای BFR-AE دو تا سه بار در هفته (بیش از 3 هفته) یا یک تا دو بار در روز به مدت 1 تا 3 هفته است.
• مدت زمان برنامه تمرینی: BFR-AE می‌تواند سازگاری‌هایی را برای قدرت عضلانی و هیپرتروفی در کمتر از 3 هفته ایجاد کند، اما مؤثرترین نتایج 6 هفته پس از تمرین مشاهده می‌شوند.

BFRT بدون تمرین (Passive-BFR)

کاف‌های BFR را می‌توان بر روی اندام‌ها بدون هیچ تمرینی اعمال کرد که به عنوان BFR منفعل (P-BFR) شناخته می‌شود. BFR یک محیط هیپوکسیک را بدون تمرین ایجاد می‌کند، که با بازگشت خون (هیپرمی) همراه است. P-BFR می‌تواند آتروفی عضلانی را در طول دوره‌های بی‌حرکتی یا استراحت در بستر جبران کند.

پارامترهای BFRT بدون تمرین

• فشار ست: P-BFRT به فشارهای بالاتری از 70% AOP تا 100% AOP نیاز دارد.
• ست‌ها: سه تا پنج ست برای P-BFRT توصیه می‌شود.
• دوره استراحت: محدودیت با دوره محدودیت 5 دقیقه توصیه می‌شود.
• اندازه کاف: انواع مختلفی از اندازه‌های کاف، از کوچک تا متوسط تا بزرگ، برای P-BFRT قابل استفاده هستند.
• فرکانس تمرین: فرکانس توصیه شده برای BFRT بدون هیچ تمرینی، یک یا دو بار در روز است.
• مدت زمان تمرین: P-BFRT اثرات قابل توجهی را در دوره‌های 1 هفته تا 8 هفته نشان می‌دهد.

کاربردهای عملی رهایی عضلانی

سلامت عضلات اسکلتی یکی از مهمترین عواملی است که برای حفظ سلامت و تناسب اندام باید در نظر گرفته شود. عدم فعالیت می‌تواند منجر به دوره‌های بی‌حرکتی شود که مستقیماً بر سلامت عضلات اسکلتی تأثیر می‌گذارد. آتروفی ناشی از عدم استفاده یکی از شایع‌ترین عوارض پس از هر جراحی یا در بیماران بستری است. بنابراین، برای بازگرداندن توده عضلانی، رهایی عضلانی را می‌توان در شرایط مختلف اسکلتی-عضلانی و عصبی استفاده کرد. این فصل به بررسی کاربرد BFRT در بهبود سلامت عضلات اسکلتی و پروتکل‌های مختلف BFRT که پس از معاینه و ارزیابی کامل در محیط‌های بالینی برای عموم مردم تجویز می‌شود، می‌پردازد.

مقدمه

استقلال عملکردی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که انسان‌ها از آن برخوردارند و همیشه می‌خواهند داشته باشند. حفظ سلامت خوب و استقلال عضلات اسکلتی بسیار مهم است. بی‌حرکتی می‌تواند منجر به تغییرات مضر مختلفی در استخوان‌ها و توده عضلانی شود. علاوه بر این، ظرفیت ورزشی کاهش می‌یابد، سیستم ایمنی ضعیف می‌شود و حساسیت به انسولین کاهش می‌یابد، که همگی به دلیل عدم فعالیت رخ می‌دهند و همچنین تغییرات قابل توجهی در عضلات و استخوان‌ها ایجاد می‌کنند. در نتیجه، حفظ فعالیت بدنی برای حفظ سلامت عضلات اسکلتی بسیار مهم است. تمرین مقاومتی نوعی تمرین سازمان‌یافته است. برای توسعه قابل توجه اندازه و قدرت عضلانی، فرد معمولاً باید وزنه را حدود 70% از یک تکرار بیشینه (1RM) خود بلند کند. اگرچه تمرین مقاومتی سنگین مزایای مفیدی دارد، اما برخی جمعیت‌های در معرض خطر (مانند سالمندان و بیماران در حال نقاهت از آسیب) ممکن است محدود به انجام تمرینات مقاومتی با بار پایین باشند. تمرینات با بار پایین ممکن است مفید باشند اما قادر به بازگرداندن توده عضلانی نباشند. رهایی عضلانی در سال‌های اخیر به دلیل کاربردهای آن در ترکیب با تمرینات قدرتی که در بیماران برای نجات اندام و از دست دادن حجم عضلانی در اعضای خدماتی استفاده می‌شود، مورد توجه قرار گرفته است. شایع‌ترین شرایط بالینی مسئول ضعف عضلانی، مشکلات اسکلتی-عضلانی هستند. این شرایط، صرف نظر از اینکه حاد یا مزمن باشند، ناشی از بی‌حرکتی به دلیل شکستگی یا پارگی رباط‌ها، ممکن است منجر به آتروفی عضلانی شوند. بنابراین، یک مداخله تمرینی جدید، یعنی رهایی عضلانی، می‌تواند به کار گرفته شود.

کاربردهای عملی BFRT

تعداد فزاینده‌ای از مطالعات، اثربخشی تمرین را در ترکیب با رهایی عضلانی (تمرین مقاومتی با شدت پایین، دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی) برای افزایش رشد و قدرت عضلانی نشان داده‌اند. اعمال فشار خارجی منجر به محدودیت جریان خون (BFR) به صورت پروگزیمال بر روی اندام‌های فوقانی یا تحتانی می‌شود. میزان فشار خارجی مورد استفاده باید برای حفظ جریان خون شریانی و در عین حال جلوگیری از خروج وریدی از ناحیه انسداد کافی باشد. در مورد تمرینات مقاومتی با شدت پایین، پتانسیل برای بهبود قابل توجه BFR عضلانی، با پارادایم سنتی که در آن کیفیت‌هایی مانند قدرت و هیپرتروفی صرفاً با بارهای با شدت بالاتر افزایش می‌یابند، متفاوت است. علاوه بر این، فرآیندهایی که این واکنش‌ها و تغییرات را آغاز می‌کنند با اشاره به مسیرهای عصبی، متابولیکی و غدد درون‌ریز بررسی می‌شوند. ادبیات اخیر نشان داده است که رهایی عضلانی در ترکیب با روش‌های مختلفی مانند تحریک الکتریکی عصبی-عضلانی (NMES) و تکنیک‌های ارتعاشی نیز به کار رفته است.

پروتکل‌های کاربرد BFRT

پروتکل‌های رهایی عضلانی ممکن است برای جمعیت‌های مختلف، مانند افراد سالم، سالمندان، یا ورزشکاران، یا برای افراد در حال توانبخشی، متفاوت باشد. هر فرد قابلیت‌های متفاوتی برای تحمل استرس و مقاومت دارد. BFRT را می‌توان به طور مؤثر برای تمرین قدرتی در تمام جمعیت‌ها پس از تجزیه و تحلیل دقیق اندیکاسیون‌ها و منع مصرف‌ها استفاده کرد. پروتکل کلی برای افراد در شکل 6.2 منبع، پروتکل برای مبتدیان در شکل 6.3 منبع و پروتکل برای ورزشکاران پیشرفته در شکل 6.4 منبع نشان داده شده است.

کاربردهای BFRT در حوزه‌های مختلف

در فیزیوتراپی و توانبخشی، رهایی عضلانی در محیط‌های بالینی به عنوان یک مزیت بزرگ ثابت شده است. نویسندگان برای مدت طولانی BFRT را در محیط‌های بالینی به کار برده‌اند و تأثیرات شگفت‌انگیز آن را در موارد مختلف اسکلتی-عضلانی و عصبی مشاهده کرده‌اند. به ویژه در شرایط عصبی، مانند آسیب‌های عصبی محیطی و آتروفی ناشی از عدم استفاده عمومی در بیماران سکته مغزی، BFRT بسیار مفید است.

کاربرد پس از بازسازی رباط صلیبی قدامی (ACL)

علاوه بر جمعیت سالم، پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL) یا پارگی منیسک در جمعیت ورزشی شایع‌تر است که ممکن است به دلیل رژیم تمرینی پس از جراحی بازسازی، مانع از بازگشت آن‌ها به ورزش شود. دوره اولیه پس از عمل ممکن است با کاهش قدرت به خصوص در عضلات اکستنسور زانو همراه باشد. مهار ضعف عضلانی و افزایش زودهنگام قدرت عضلانی، از سرگیری سریع فعالیت‌های ورزشی را تسهیل می‌کند. کارآزمایی‌های کنترل‌شده تصادفی مختلف تأیید می‌کنند که رهایی عضلانی می‌تواند به طور چشمگیری در توانبخشی بیماران پس از جراحی ترمیم ACL مفید باشد. Takarda و همکاران توصیه می‌کنند که توانبخشی پس از ترمیم ACL ممکن است منجر به آتروفی عضله چهارسر ران شود؛ از این رو، BFRT باید از روز صفر پس از عمل آغاز شود.

کاربرد در استئوآرتریت زانو

استئوآرتریت (OA) با ضعف عضلانی، محدودیت عملکرد، کاهش توده عضلانی و اختلال در کیفیت زندگی مرتبط است. با افزایش سن، تقریباً بیش از 250 میلیون بزرگسال در سراسر جهان تحت تأثیر OA قرار می‌گیرند. ضعف عضلانی شکایت اصلی هم در جمعیت سالمند مبتلا و هم در جمعیت سالمند غیرمبتلا است. شواهد از کارآزمایی‌های کنترل‌شده تصادفی مختلف نشان داده‌اند که تغییرات استئوآرتریت را می‌توان با استفاده از رهایی عضلانی همراه با تقویت عضلات چهارسر ران معکوس کرد. پروتکل توانبخشی بیماران OA در جدول 6.2 منبع نشان داده شده است.

کاربرد در آرتریت روماتوئید

افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید به دلیل ضعف و کاهش توده عضلانی، کیفیت زندگی پایینی دارند. این ممکن است نتیجه فعالیت کاتابولیسم سلولی ناشی از التهاب مزمن باشد که منجر به از دست دادن توده عضلانی و اختلال در فعالیت عضلانی می‌شود. یک مطالعه کنترل‌شده تصادفی توسط Rodrigues و همکاران ثابت کرده است که رهایی عضلانی همراه با تمرین مقاومتی با وزن سبک، در افزایش حداکثر قدرت دینامیک و میانگین سطح مقطع عضلات چهارسر ران، عملکرد فیزیکی و کیفیت زندگی مؤثر است.

کاربرد در بیماران پس از جراحی

نقش رهایی عضلانی در توانبخشی بیماران پس از جراحی، همانطور که در جدول 6.3 منبع نشان داده شده است، بسیار مهم است. ادبیات نشان داده است که اعمال BFRT به تنهایی می‌تواند به بهبودی بیمار کمک کند، هنگامی که به صورت متناوب با پارامترهای زیر استفاده شود: 5 ست 5 دقیقه‌ای تورم و سپس 3 دقیقه تخلیه کاف، به ترتیب پس از برداشتن گچ شکستگی. BFRT را می‌توان برای کاهش آتروفی ناشی از عدم استفاده در دوره‌های کاهش بار عضلانی مزمن اعمال کرد. یک رویکرد تهاجمی برای توانبخشی زودهنگام، انجام BFRT دو بار در روز برای بهبودی سریع‌تر است.

کاربرد در بیماران دیابت شیرین

دیابت شیرین با عوارض عروقی و تغییرات در عملکرد میتوکندری بسیاری از بافت‌ها، از جمله عضلات اسکلتی، مرتبط است. حفظ عملکرد عضلانی برای سلامت متابولیک، به ویژه در افراد مبتلا به دیابت نوع II، ضروری است. این بیماران در معرض خطر بیشتری برای عوارض قلبی عروقی و پیشرفت تشدید شده سارکوپنی به دلیل کاهش توده عضلانی و کاهش ظرفیت دفع گلوکز هستند. رهایی عضلانی با بار کم به مدت 4-6 هفته می‌تواند در این بیماران برای دستیابی به افزایش قدرت مفید باشد.

کاربرد در جمعیت سالمندان

با افزایش سن، تغییرات مرتبط بسیاری در کل بدن رخ می‌دهد، از جمله در عضلات اسکلتی، سیستم قلبی تنفسی و سیستم کلیوی. جمعیت سالمند ممکن است تحلیل رفتن توده عضلانی، قدرت و تون عضلانی را تجربه کنند. یک بررسی نشان داد که سازگاری با عضله از طریق رهایی عضلانی می‌تواند در حفظ قدرت عضلانی در معرض خطر و پایداری مفصل مفید باشد. Loenneke و همکاران دریافتند که پیاده‌روی در ترکیب با BFRT دو بار در هفته می‌تواند به حفظ قدرت و توده عضلانی کمک کند و ممکن است تأثیر مثبتی بر نشانگرهای متابولیکی استخوان در جمعیت سالمند داشته باشد. همچنین می‌تواند به بهبود تناسب اندام قلبی عروقی افراد کمک کند.

شواهد کنونی و روندهای آینده کاربرد رهایی عضلانی

این فصل به بررسی دستاوردهای کاربرد رهایی عضلانی (BFRT) در زمینه‌هایی غیر از ریکاوری و توانبخشی می‌پردازد. هدف آن، کاوش نقش BFRT در زیبایی و ریکاوری پس از زایمان و نشان دادن نقش BFRT به شیوه‌ای متفاوت است. BFRT تنها یک مداخله تمرینی قدرتی نیست، بلکه ممکن است به بهبود کیفیت عضلات کمک کرده و نقش بزرگی در افزایش کیفیت پوست داشته باشد. BFRT می‌تواند به معکوس کردن پیری کمک کند و از اهمیت زیبایی‌شناختی بالایی برخوردار است.

مقدمه

بیشتر ادبیات موجود در مورد رهایی عضلانی به ساخت عضلات و افزایش قدرت و همچنین ریکاوری و توانبخشی مربوط می‌شود. اما آزمایش‌های اخیر نقش BFRT را در زیبایی و مراقبت از پوست کشف کرده‌اند که به طور قطع یک کشف چشمگیر است. کاربرد KAATSU بسیار گسترده‌تر از آن چیزی است که بتوان تصور کرد. این تنها یک تمرین قدرتی نوین نیست. این روش فراتر از عملکرد ورزشی و افزایش توده عضلانی یا ریکاوری از جت‌لگ، جراحی یا آسیب‌دیدگی‌ها می‌رود. علاوه بر این، KAATSU می‌تواند در ریکاوری پس از زایمان نیز کاربرد داشته باشد. استفاده از KAATSU برای مراقبت از پوست و کاربردهای زیبایی برای بسیاری ارزشمند است. ترمیم و بهبود پوست بخیه زده شده پس از جراحی نیز یک کاربرد بسیار مفید و مورد استقبال است. همچنین، رهایی عضلانی می‌تواند به عنوان یک مکمل برای روش‌های مختلف فیزیوتراپی به طور متنوعی استفاده شود.

BFRT در پس از زایمان

دوره پس از زایمان (PPP) دوره‌ای پس از زایمان است که در آن بدن مادر به حالت غیر باردار خود باز می‌گردد. این فاز از نظر جسمی و عاطفی برای هر زنی دشوار است. کمبود خواب، درد و افسردگی پس از زایمان از شایع‌ترین شکایات یک مادر هستند. دوره پس از زایمان به زنان فرصت می‌دهد تا فعالیت بدنی را شروع یا از سر بگیرند. فعالیت بدنی پس از زایمان می‌تواند خلق و خو و آمادگی قلبی تنفسی را بهبود بخشد، به کاهش وزن کمک کند و افسردگی و اضطراب پس از زایمان را کاهش دهد. با وجود این مزایا، اکثر زنان پس از زایمان به دلیل شیردهی، سطح خستگی یا کارهای خانه به سطح فعالیت بدنی قبل از بارداری خود باز نمی‌گردند. ادبیات اخیر نشان می‌دهد که تمرینات را می‌توان پس از 4-6 هفته از زایمان انجام داد. سازمان جهانی بهداشت (WHO) توصیه می‌کند که بزرگسالان بین 18 تا 64 سال حداقل 75 دقیقه فعالیت هوازی شدید در هفته یا حداقل 150 دقیقه فعالیت هوازی متوسط را در طول هفته انجام دهند. دو یا چند روز در هفته نیز باید به تقویت عضلات اختصاص یابد. رهایی عضلانی می‌تواند برای مادران پرمشغله بسیار مفید باشد.

کاربرد رهایی عضلانی به تنهایی می‌تواند برای ریکاوری پس از زایمان کافی باشد. در واقع، مزیت آن نسبت به تمرینات محافظه‌کارانه که باید روزانه انجام شوند، این است که BFRT را می‌توان دو یا سه بار در هفته با همان نتایج انجام داد. Heather Nicolas، از مجله KAATSU Global، کل فرآیند را به تفصیل توضیح داده و استفاده از KAATSU Master Band را تأیید می‌کند. او در ادامه می‌افزاید که محدودیت جریان خون (BFR) با سایر تجهیزات باشگاهی (مانند تردمیل، دوچرخه و غیره) ممکن است برای ریکاوری زودهنگام پس از زایمان مفید باشد. BFRT در ترکیب با تمرینات هوازی با شدت پایین، آمادگی قلبی عروقی را بهبود می‌بخشد و همچنین به بهبود بخیه‌ها کمک می‌کند و تأثیر خوبی بر نوسانات خلقی دارد. مطالعه‌ای توسط Koltyn و همکاران نشان می‌دهد که تمرینات با شدت پایین پس از زایمان، اضطراب و افسردگی را در زنان با نوسانات خلقی کمتر کاهش می‌دهد.

BFRT در صنعت لوازم آرایشی

تمرینات پویا باعث تغییراتی در توزیع مجدد جریان خون به تمام اندام‌ها و بافت‌های بدن، از جمله خون‌رسانی پوستی صورت می‌شود. Kushuhara و همکاران در مطالعه خود پیشنهاد کردند که محدودیت جریان خون عضلات همراه با فعالیت اندام ممکن است بر توزیع مجدد جریان خون پوستی به پیشانی تأثیر بگذارد. این مطالعه شامل 10 شرکت‌کننده (جوان و میانسال) بود که تمرین اکستنشن تک زانو را در سه ست 15 تکراری (30 ثانیه استراحت بین ست‌ها) در وضعیت خوابیده به پشت با BFR انجام دادند.

نتایج نشان داد که تمرین بدون BFR، سرعت و جرم جریان خون را تغییر نداد، اما تمرین با BFR به دلیل افزایش سرعت، جریان خون را افزایش داد. ضربان قلب پس از ست‌های دوم و سوم تمرینات با BFR در مقایسه با قبل از شروع تمرین افزایش یافت و بیشتر از ضربان قلب پس از یک ست مشابه از تمرینات بدون BFR بود. لاکتات خون و هماتوکریت در هیچ یک از اشکال تمرین تغییر نکرد. در پایان ست‌های تمرین، نوراپی‌نفرین افزایش یافت. این یافته‌ها نشان می‌دهد که تمرین BFR بدون بار با تمرین پا، جریان خون به پیشانی را افزایش می‌دهد. از این رو، رهایی عضلانی در صنعت لوازم آرایشی نیز مؤثر است.

BFRT به عنوان مکمل تحریک الکتریکی

انقباضات عضلانی غیرارادی ناشی از تحریک الکتریکی عصبی-عضلانی (NMES) با شدت پایین می‌تواند منجر به هیپرتروفی عضلانی و افزایش قدرت شود، به خصوص زمانی که با رهایی عضلانی (BFRT) همراه باشد. این امر از آنجا مهم است که NMES اغلب به عنوان یک رویکرد توانبخشی برای جلوگیری از آتروفی عضلانی در دوره‌های بی‌حرکتی استفاده می‌شود. در مطالعه‌ای توسط Natsume و همکاران، ضخامت عضلات چهارسر ران و قدرت ایزومتریک و ایزوکینتیک آن‌ها در پاها افزایش یافت.

BFRT پس از جراحی بازسازی ACL

تقویت عضلات اکستنسور زانو اولویت اصلی توانبخشی پس از جراحی ترمیم رباط صلیبی قدامی (ACL) است. پس از آسیب ACL و جراحی متعاقب آن، درد، تورم/التهاب، کاهش عملکرد، آتروفی عضلانی و از دست دادن قدرت قابل توجهی وجود دارد. نقص‌های باقیمانده در اندازه و قدرت عضلات اکستنسور زانو پس از آسیب با بیومکانیک ضعیف، کاهش عملکرد زانو، افزایش خطر استئوآرتریت زانو، نتایج ضعیف‌تر و شانس بیشتر آسیب مجدد پس از بازگشت به ورزش مرتبط است. ادبیات اخیر در این زمینه نشان می‌دهد که رهایی عضلانی همراه با NMES برای بازیابی قدرت عضله چهارسر ران پس از بازسازی ACL مؤثر است.

BFRT پس از آسیب‌های عصبی

برای دستیابی به بهترین نتیجه و عملکرد پس از آسیب‌های عصبی، توانبخشی بسیار مهم است. سیستم‌های عصبی محیطی و مرکزی بلافاصله با آسیب عصبی تغییر می‌کنند و این تغییرات حتی پس از بازسازی عصب و بهبودی نیز ادامه می‌یابند. رهایی عضلانی بهترین مداخله‌ای است که یک بالین‌گر می‌تواند برای صرفه‌جویی در زمان و دستیابی به نتایج خوب به کار گیرد. نویسنده دو مورد را با استفاده از BFRT توانبخشی کرده است: یکی با آسیب شبکه بازویی و دیگری با آکسونوتامزیس.

BFRT در صنعت تناسب اندام

در صنعت تناسب اندام، رهایی عضلانی کاربردهای گسترده‌ای به جز تقویت عضلات دارد. شواهد از مطالعات مختلف نشان می‌دهد که BFR در کاهش چربی احشایی در افراد چاق نقش دارد. مطالعه‌ای توسط Li و همکاران، تمرین تناوبی با شدت بالا (HIIT) را با BFRT ترکیب کرد تا چربی احشایی اضافی را در بیماران چاق کاهش دهد. این مطالعه نتیجه گرفت که HIIT با BFRT می‌تواند به طور مؤثرتری سطح چربی بدن و متابولیسم گلوکز را در مقایسه با HIIT به تنهایی بهبود بخشد.

BFRT با تمرینات مبتنی بر آب

رهایی عضلانی را می‌توان با انواع مختلفی از تمرینات برای دستیابی به نتایج عالی ترکیب کرد. این یک مداخله ساده است، اما نتایج آن فوق‌العاده هستند و برای تمام گروه‌های سنی مؤثر است. Araújo و همکاران تأثیر BFRT را با تمرینات مبتنی بر آب در زنان یائسه بررسی کردند. این مطالعه نتیجه گرفت که رهایی عضلانی در ترکیب با تمرینات مبتنی بر آب، به طور قابل توجهی حداکثر قدرت اندام تحتانی را افزایش می‌دهد که با تمرینات مبتنی بر آب به تنهایی مشاهده نشد.

نتیجه‌گیری: آینده روشن رهایی عضلانی

رهایی عضلانی (Blood Flow Restriction Training – BFRT)، همانطور که در این مقاله به تفصیل شرح داده شد، یک مداخله تمرینی نوآورانه و قدرتمند است که قابلیت‌های عظیمی در زمینه توانبخشی و بهبود عملکرد فیزیکی افراد دارد. این روش، با مکانیسم منحصربه‌فرد محدودیت جزئی جریان خون و تحریک پاسخ‌های متابولیکی و هورمونی، امکان دستیابی به هیپرتروفی و افزایش قدرت عضلانی را با استفاده از بارهای تمرینی پایین فراهم می‌آورد. این ویژگی، رهایی عضلانی را به گزینه‌ای ایده‌آل برای جمعیت‌هایی تبدیل می‌کند که قادر به تحمل تمرینات با شدت بالا نیستند، از جمله بیماران در دوره نقاهت، سالمندان، و افراد دارای شرایط مزمن.

از تاریخچه الهام‌بخش آن که توسط پروفسور یوشیاکی ساتو و مفهوم KAATSU آغاز شد، تا توسعه ابزارها و پروتکل‌های مدرن، رهایی عضلانی مسیری پربار را طی کرده است. درک دقیق فیزیولوژی عضلات اسکلتی و چگونگی تأثیر BFRT بر استخدام فیبرهای عضلانی، پاسخ‌های هورمونی (مانند افزایش هورمون رشد) و تورم سلولی، کلید موفقیت در به‌کارگیری این روش است.

کاربردهای عملی رهایی عضلانی گسترده و متنوع است. این روش نه تنها در جمعیت سالم برای افزایش قدرت و حجم عضلانی مؤثر است، بلکه در شرایط بالینی متعدد از جمله آرتریت روماتوئید، دیابت شیرین، بیماری‌های قلبی عروقی، و پس از جراحی‌های مهم مانند بازسازی رباط صلیبی قدامی (ACL) نیز نتایج درخشانی نشان داده است. توانایی BFRT در کاهش آتروفی ناشی از بی‌تحرکی و تسریع ریکاوری در بیماران بستری در بخش‌های مراقبت ویژه، آن را به ابزاری حیاتی در محیط‌های بالینی تبدیل کرده است.

علاوه بر کاربردهای توانبخشی و ورزشی، شواهد نوظهوری نشان می‌دهند که رهایی عضلانی می‌تواند در حوزه‌های جدیدی مانند ریکاوری پس از زایمان و حتی صنعت زیبایی (از طریق بهبود جریان خون پوستی) نقش داشته باشد. همچنین، کاربرد BFRT به عنوان مکمل تحریک الکتریکی (NMES) و در ترکیب با تمرینات آبی، پتانسیل آن را برای ارائه راه‌حل‌های درمانی جامع‌تر و مؤثرتر افزایش می‌دهد.

با این حال، مانند هر مداخله درمانی، اجرای رهایی عضلانی نیازمند غربالگری دقیق، طبقه‌بندی خطر مناسب و نظارت مستمر توسط بالین‌گران است. درک کامل منع مصرف‌ها و عوارض جانبی احتمالی، اگرچه نادر و معمولاً خفیف، برای اطمینان از ایمنی بیمار ضروری است.

به طور خلاصه، رهایی عضلانی یک مداخله قدرتمند و چندوجهی است که پتانسیل تغییر چشم‌انداز توانبخشی، تناسب اندام و حتی حوزه‌های نوظهور مانند زیبایی را دارد. این روش، با فراهم آوردن امکان افزایش قدرت و توده عضلانی با حداقل بار، دریچه‌های جدیدی را به روی بهبود سلامت و کیفیت زندگی افراد در سراسر جهان گشوده است.

این مقاله، خلاصه‌ای مفید از اطلاعات کلیدی کتاب “Blood Flow Restriction Training” است. برای دستیابی به دانش جامع‌تر و عمیق‌تر در مورد جنبه‌های مختلف رهایی عضلانی و پروتکل‌های دقیق آن، اکیداً توصیه می‌شود به نسخه اصلی و کامل کتاب مراجعه کنید. شما می‌توانید این منبع ارزشمند را از فروشگاه آنلاین “نکات تناسب اندام” تهیه نمایید.

سوالات متداول

پادکست : کتاب رهایی عضلانی

اگر ترجیح می‌دهید به جای مطالعه، به نکات کلیدی کتاب گوش دهید، می‌توانید از پادکست اختصاصی ما استفاده کنید.

این پادکست به بررسی تمرین محدودیت جریان خون می‌پردازد؛ روشی نوین و علمی که در حوزه توانبخشی و تناسب اندام جایگاه ویژه‌ای یافته است. این نوع تمرین، با وجود شدت پایین، می‌تواند اثراتی مشابه تمرینات سنگین بر عضلات داشته باشد. در این پادکست، با مفاهیم کلیدی، کاربردها و ملاحظات ایمنی این روش آشنا می‌شوید تا درک عمیق‌تری از آن به‌دست آورید.